Oudegyptische feeststress

Tijdens de voorbereidingen voor de kerst vroeg ik me af of de oude Egyptenaren ook onder feestdagenstress gebukt gingen. Hierbij twee excerpten uit brieven uit Deir el-Medina over voorbereidingen van feestelijkheden:
1.
Met het oog op: ik stuur je hierbij via politieman Pa-sar:
2 koeken van 1/10 oipe graan
5 deben wierook
en opnieuw, 5 deben wierook
(op) de dag van je offer aan Amon tijdens het mooie feest van het woestijndal. Ze geven me niets wat jij me gezonden hebt.
(Nr 127 uit Catalogue des ostraca hiératiques non-littéraires de Deir el-Médineh, nos. 1-456; J. Cerny, Cairo 1935-1951)

2.
Wat je hebt ontvangen via wasman Ka: 1 groot brood. Zend mij wat huid en wat verf en wat wierook; en stuur ons groente en bloemen (op) dag 18 omdat ze een plengoffer brengen op dag 19.
(Nr 551 uit Catalogue des ostraca hiératiques non-littéraires de Deir el-Médineh, nos. 624-705; J. Cerny, Cairo 1970)

Genoeg voorbereidingen zo te lezen met de nodige irritatie over dingen die niet op tijd zijn aangekomen.

Dappere maar gevaarlijke kattenactie

Oude Egyptenaren vereerden katten om allerlei redenen. Een belangrijke reden was waarschijnlijk dat katten slangen en daarmee de vijanden van de zonnegod aanvielen. Dat katten echt tot rare dingen in staat zijn, laat dit filmpje zien.
Hoewel de krokodil geen vijand is van de zonnegod, maakte de onverschrokkenheid van de kat mogelijk ook in het Oude Egypte veel indruk.
Overigens worden krokodillen verbonden met de zonneloop. De krokodil was onderwerp van een van de voorstellingen van de nachtelijke vaart van de zon. De krokodil zou in de idee van de Egyptenaren 's avonds de zon inslikken om deze 's ochtends weer via zijn buik te baren. Deze voorstelling is waarschijnlijk deels gebaseerd op de vreemde gewoonte van krokodillen om 's avonds uit het water te komen om vervolgens met de bek wijd opengesperd langs de kant te gaan zitten. Ze proberen op deze manier mogelijk wat af te koelen. Ook het feit dat krokodillen 's nacht onderduiken en alleen de neusgaten boven het wateroppervlak laten uitsteken, zal de idee dat krokodillen iets met de nachtelijke vaart van de zon door de onderwereld (en over de onderaardse Nijl) van doen hebben, zeker kracht hebben bijgezet.
Toevoeging op 30 december 2010: ik heb net van mijn zus in Madagaskar gehoord dat haar rode kater Batara vannacht plotseling is overleden. Mogelijk door een schorpioenenbeet. Helaas overleven niet alle poezen hun dappere avonturen.

Poolse Egyptologen bevestigen oorzaak einde Oude Rijk

Jarenlang onderzoek naar graftombes van de Oudegyptische elite in de omgeving van het piramidecomplex van Djoser heeft zeer interessante conclusies opgeleverd over de ondergang van het Oude Rijke. Dr Fabian Welc, hoofd van de expeditie, liet weten dat met een team dat bestond uit zowel archeologen, geologen als sedimentlogen een grondige analyse is gemaakt van de lagen puin en zand die in de uit de rotsbodem gehouwen tombes zijn achtergelaten. Het gevonden afzettingsmateriaal uit de periode aan het einde van Oude Rijk en het begin van de Eerste Tussenperiode laat zien dat er sprake is geweest van zeer langdurige en daarmee rampzalige regenval. De necropolis moet in deze periode bijna verdronken zijn in de bergen zand en puin. Zowel de oude als de meer recente tombes uit deze necropolis zijn door de regenval verwoest. Ook de lemen grafkapellen konden de hevig regen niet weerstaan en werden gedeeltelijk vernietigd.
De bevindingen van het Poolse team verhelderen eerdere vondsten die te maken hebben met de ondergang van het Oude Rijk. Opwarming van het klimaat is vooraf gegaan door een periode van hevige regenval die de sterke Egyptische staat aan het einde van het Oude rijk heeft verlamd. Het team wil het onderzoek graag voortzetten om antwoord te vinden op nog openstaande vragen.

Zie voor meer informatie het persbericht op de site van Science and Scholarship in Poland

4500 jaar oude tombe gevonden

Afgelopen week heeft het archeologisch-egyptologisch team van de SCA ten zuiden van de werkliedennecropolis te Giza een 4500 jaar oude tombe gevonden. De tombe behoort aan Rudj-ka, priester werkzaam in de dodencultus rond farao Chefren/Kafre (2520-2494 BC). Zawi Hawass liet weten dat deze tombe de eerste is die op deze locatie is gevonden en uniek genoemd kan worden vanwege de bijzondere architectuur. De bovenbouw van de tombe bestaat uit kalksteen blokken die een "doolhofhachtige" gang vormen naar de hoofdingang. De grafkamer zelf is direct uit de rotsbodem gehouwen. De muren van de tombe zijn prachtig gedecoreerd en laten Rudj-ka en zijn vrouw zien voor een rijkelijk opgetaste offertafel. Ook zijn scenes uit het dagelijks leven aangebracht.

Ga voor foto's van de tombe naar:
Persbericht Discovery of the Tomb of Rudj-ka
www.signonsandiego.com

Beeld Amenhotep III gevonden

Tijdens een routineonderzoek van het Egyptische team van de Supreme Council of Antiquities of SCA is in Kom el-Hittan op de west-oever van de Nijl, op de plaats waar ooit de grote tempel van farao Amenhotep III stond , een groot dubbel kalkstenen beeld van dezelfde farao gevonden (30 cm hoog and 95 cm breed). Volgens minister van cultuur Farouk Hosny is de beeltenis van farao Amenhotep III (1410-1372 vC) van uitstekende kwaliteit en stelt deze de koning zittend op een troon voor terwijl hij wordt geflankeerd door de god Amon (helaas zonder hoofd). De koning draagt de dubbele kroon van Egypte die is voorzien van een uraeus. Abdel Ghaffar, hoofd van de missie, liet weten dat de opgravingen zich nu richten op de rest van het beeld. Ga voor meer informatie naar de website van Zahi Hawass: statue Amenhotep

Kroko is niet wat het lijkt

Deze volumerendering (3D-object vertaald naar waarden die vervolgens in kleur op het beeldscherm worden getoond) van een CT-scan van een krokodil laat zien dat de mummie van de krokodil niet helemaal is wat het op het eerste gezicht lijkt. De binnenzijde van de mummie is opgebouwd uit lichaamsdelen van verschillende dieren en op de rug lijken kleine krokodillen te zijn gelegd. De staart is een mooi staaltje van vakmanschap van de priesters.
Overigens is dit niets nieuws. Een paar jaar geleden wees röntgenonderzoek naar dierenmummies in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden ook al uit dat de grote krokodilmummie uit het museum niet de mummie was van een drie meter lange volwassen krokodil. Op röntgenfoto's werd duidelijk dat de mummie twee kleine krokodillen bevatte, waarvan de voorste zijn staart en achterpoten miste.
Helaas weet ik niet waar de krokodil uit dit filmpje van afkomstig is.

Tentoonstelling Echnaton en Amarna in Hamm - Duitsland

Het Gustav-Lübcke-Museum in Hamm (gelegen tussen Dortmund en Munster) komt dit najaar met een tentoonstelling over Echnaton die de titel Echnaton und Amarna - Ägypten im neuen Licht heeft. De tentoonstelling richt zich op een breed publiek en is een vervolg op de Amarna-tentoonstelling die in 2008 in Keulen werd gehouden. Tijdens de tentoonstelling worden de bouw van en in het wonen in Tell el-Amarna centraal gesteld. Daarbij worden de mogelijke visie en de overwegingen die bij het ontstaan van de stad een rol speelden aan de hand van moderne modellen en objecten uit de Amarna-periode uitgediept. Er zijn rond 120 objecten uit zowel particuliere als publieke verzamelingen te bewonderen.

Ga voor meer informatie naar Gustav-Lübcke-Museum Hamm

Grafkamer tombe TT223 van priester Karachamon te Asasif herondekt

TTijdens een gecombineerde Egyptisch-Amerikaanse expeditie is de grafkamer van priester Karachamon (TT223) herontdekt. De grafkamer, die dateert uit de 25e dynastie (750 vC), is ontdekt tijdens restauratiewerkzaamheden op de westoever van de Nijl bij Luxor, restauraties die deel uitmaken van het South Asasif Conservation Project of kortweg ACP.
Dr. Elena Pischikova, hoofd van de expeditie, liet weten dat de tombe al in de negentiende eeuw is ontdekt maar dat het graf toen in een slechte conditie verkeerde. Kort na 1970 is het graf ingestort en werd begraven onder het zand om in 2006 weer te worden herontdekt. Dr. Pischikova en haar team zijn sindsdien bezig geweest met uitgraven en conserveren van het graf. Aan de voet van een acht meter diepe schacht is nu de grafkamer gevonden die in een opmerkelijk goede staat verkeert en mooi is gedecoreerd. Bij de ingang is een afbeelding van Karachamon gevonden en het plafond is prachtig beschilderd met astrologische scènes, inclusief een afbeelding van de hemelgodin Noet. De tombe behoort vanwege het uitstekende behoud van de kleur en de kwaliteit van de scènes mogelijk tot de mooiste graven van de 25e dynastie.


Ga voor meer informatie naar de website van het South Asasif Conservation Project

Grote nederzetting gevonden in Kharga-oase

Het houdt niet op met belangrijk opgravingsnieuws. In de Kargha-oase, gelegen in de Libische woestijn ter hoogte van Luxor, heeft de Amerikaans-Egyptische equipe van de Yale-universiteit een grote nederzetting gevonden die, naar nu blijkt, uit de Tweede Tussenperiode (1650-1550 vC.) is. Vooral het feit dat de nederzetting uit deze toch redelijk schemerige periode uit de Egyptische geschiedenis dateert, maakt de vondst bijzonder.
Tot nu toe is het nooit helemaal duidelijk geworden hoe de Thebaanse dynastie, met achtereenvolgens Seqenenre Ta'a II, Kamose en Ahmose, aan het einde van de Tweede Tussenperiode uiteindelijk de Hyskos in het noorden wist te verslaan om van Egypte weer een centrale staat te maken. De Amerikaanse Egyptoloog John Darnell, werkzaam bij de afdeling Near Eastern Languages and Civilization van de Yale-universiteit, zegt dat het antwoord mogelijk in deze vondst ligt. Het kan zijn dat de Thebaanse dynastie de westelijke woestijn op zowel militair als economisch gebied onder controle heeft gehad en daarmee een machtsbasis creëerde voor een aanval op het noorden. Het is vooral om deze reden dat deze vondst hopelijk zeer belangrijk zal blijken voor de beschrijving van de Egyptische geschiedenis.
Ga naar de website van Zawi Hawass voor het persbericht.
Of ga naar de website van de Yale-universiteit voor een uitgebreid verslag met achtergrondinformatie.

Mogelijk oude haven ontdekt bij knikpiramide Snofroe

Duitse Archeologen van de universiteit van Berlijn hebben ten noordoosten van de knikpiramide van Snofroe te Dasjoer overblijfselen gevonden die mogelijk de resten van een oude haven zijn. De haven wordt door een 140 meter lange opweg verbonden met een tempel bij de piramide.
Ga voor meer informatie naar Heritage Key.
Voor de rapporten over de opgraving naar DAI - Duits Archeologisch Instituut

De stok van Toetanchamon

Vaak wordt mij gevraagd of ik weet hoe Toetanchamon aan zijn eind is gekomen, wie zijn familie was en of ik weet hoe het nu precies zit met de relatie tussen Achnaton en Toetanchamon. Tot voor kort kon ik daar alleen op antwoorden dat het niet helemaal zeker was hoe de familie van Toetanchamon in elkaar stak en dat we naar zijn doodsoorzaak eigenlijk alleen maar konden gissen. Echter, recent onderzoek naar de mummie van Toetanchamon en uitgebreid DNA-onderzoek heeft wat vraagtekens kunnen wegnemen.
Onzekerheid over de vraag naar de afkomst van Toetanchamon leidde de afgelopen decennia tot veel speculatie. In februari van dit jaar zijn echter de resultaten van DNA-onderzoek naar de jonge farao en zijn familie gepubliceerd in JAMA (Journal of the American Medical Association) en daarin wordt geconcludeerd dat Toetanchamon de zoon was van farao Achnaton/Amenhotep IV en, zoals in Egyptische koninklijke families wel meer voorkwam, van diens volle zuster, mummie KV35YL. Met name het laatste is opzienbarend te noemen. Over dame KV35YL is weinig bekend. Ze is een dochter van farao Amenhotep III en Teje en moet een belangrijke rol aan het hof hebben gespeeld al is daar weinig bewijs voor. Ze is zeker niet Nefertiti, zoals Egyptologe Joan Fletcher in 2003 in een sensationele maar verder weinig steekhoudende documentaire van Discovery Channel wist te vertellen, een documentaire die helaas nog regelmatig wordt uitgezonden.

Voorzichtigheid moet echter wel betracht worden. Uit egyptologische en medische kring is ook kritiek op het onderzoek. Er liggen nog veel vragen open. Behalve dat de identiteit van een aantal mummies redelijk onzeker is, zoals de mummie uit graf KV55 waarvan wordt aangenomen dat deze van Achnaton is, kunnen ook gensporen van mensen die met de doden in aanraking zijn geweest op de mummies zijn achtergelaten. In feite is DNA-onderzoek alleen niet voldoende, DNA-onderzoek moet nog met historisch bewijs worden onderbouwd.

Het artikel in JAMA is echter zeker het lezen waard. Niet alleen is er volop aandacht voor de onderzoeksmethoden en voor de familiebanden van Toetanchamon maar ook wordt inzicht gegeven in de gebreken van de jonge, maar frêle farao. Zo had hij malaria (ook andere leden van de familie hebben deze ziekte opgelopen) en leed hij aan de ziekte van Köhler, een zeer pijnlijke botaandoening waarbij het bot uiteindelijk afsterft. De vele stokken die in het graf van Toetanchamon zijn aangetroffen, lagen daar niet voor niks. De jonge koning moet ze hard nodig hebben gehad. De werkelijke doodsoorzaak is echter niet onomstotelijk vast komen te staan maar het zal mogelijk een combinatie zijn geweest van een nare ontsteking in de knie en de verschillende kwalen waaraan de koning leed.

Ga voor meer informatie over dit onderwerp naar:
JAMA (Journal of the American Medical Association)
IDW online
Voor kritiek op het DNA-onderzoek: Focus
Voor de controverse rond Nefertiti: Archeology
Voor een artikel over ziektes in Toetanchamons tijd: BBC

Mummies in Brooklyn, New York

Sinds 5 mei jl is de mummiekamer van het Brooklyn Museum te New York
officieel open voor het publiek. Er zijn verschillende mummies te zien met bijbehorende grafgiften. Tevens is er ruim aandacht voor de recente CT-scans van de oude Egyptenaren in deze zaal.
Voor wie voorlopig niet naar New York gaat maar wel meer wil weten is in het Archeology Magazine een leuk interview met conservator Edward Bleiberg te lezen. Het artikel Return of the mummies is bovendien voorzien van de nodige interessante links, filmpjes en foto's.
Ga voor het interview naar Return of the mummies en voor meer informatie over de gehele Egyptische collectie naar de Egypte-pagina van het Brooklyn Museum.

Platte egels

Vanmiddag ontdekte ik dat de egel die al jaren 's avonds door onze tuin scharrelt is doodgereden op de weg achter ons huis. Daar lag een egel, zo plat als dubbeltje, op het wegdek. Hij was waarschijnlijk in de avondschemering op zoek geweest naar insecten en heeft zich bij het naderen van een auto als verdediging tot een bal opgerold, een verdedigingsmechanisme dat helaas vele egels fataal wordt.
Het vermogen van egels om zich op te rollen tot een bal, maakte het diertje voor de oude Egyptenaren juist tot een bijzonder diertje. Ze associeerden de opgerolde bal met de zonnegod. Mogelijk werden egels ook geassocieerd met wedergeboorte want met name in het Middenrijk werden afbeeldingen van egels meegegeven als grafgift. De exacte betekenis van dit gebruik ontgaat ons helaas.
Op de afbeelding is een faience egel te zien die is gevonden in een tombe uit de twaalfde dynastie.

Bastet - twee keer - en een krab

Hoewel dit niet erg Oudegyptisch is, kan ik toch niet laten deze twee moderne Egyptische katten te laten zien.



Egyptische katten zijn in al die duizenden jaren waarschijnlijk niet veel veranderd. In het Oude Egypte waren ze geliefd, niet alleen omdat ze muizen bij de graanschuren weghielden maar ook omdat ze de strijd met slangen aandurfden. In de mythologie stond de kat aan de kant van de grote zonnegod en versloeg de zonnegod zelf, in de vorm van de grote zonnekat van Heliopolis, het serpent Apep of Apophis. Bovendien konden katten (net als andere dieren) in het hiernamaals een goed woordje voor de dode doen.
De kattengodin Bastet was een vruchtbaarheidsgodin en vertegenwoordigde de zachte kant van de godin Hathor. Bastet werd ook geassocieerd met de moeder, de zorgzame vrouw des huizes, en werd tevens verbonden met het beroemde Egyptische reukwerk.

Nieuwe website voor museum Bibliotheca Alexandrina

Het museum Bibliotheca Alexandrina in Alexandrië heeft een nieuwe website. Logischerwijs staat de Grieks-Romeinse periode centraal maar ook eerdere en latere periodes krijgen volop aandacht. Via een duidelijk menu zijn de belangrijkste stukken van het museum te bekijken. Ook kent de website Egytologisch nieuws.
Kijk op Bibliotheca Alexandrina.

Foto's en prints Griffith Institute nu online

Op de site van het Griffith Institute kan nu online archiefmateriaal worden besteld. Met name de foto's die Harry Burton nam van de opgravingen van de tombe van Toetanchamon zijn interessant. Maar ook de aquarellen van de Franse architect Hector Horeau zijn zeer het bekijken waard.

Zie de site van het Griffith Institute.

Twee tombes gevonden in Sakkara

In juli zijn twee tombes gevonden in Sakkara die dateren uit de zesde dynastie. Het gaat om de tombes van een vader en een zoon.
Meer informatie:
Luxor Times
The independent

Tentoonstelling over dodenboeken in BM Londen

Ook het British Museum in Londen komt dit najaar met een tentoonstelling over de Oudegyptische godsdienst. Tijdens Journey through the afterlife: ancient Egyptian Book of the Dead staan de mooiste Dodenboeken uit de eigen collectie van het museum centraal. De dodenboeken zijn rijke spreukenverzamelingen voorzien van vignetten die vanaf het Nieuwe Rijk op papyri aan de doden werden meegegeven. De vele spreuken vormden samen een soort "handleiding" waarmee de dode de gevaren van de onderwereld kon trotseren. Met het Dodenboek kon de dode zich veilig een weg banen langs alle gevaren om uiteindelijk het eeuwige leven te verkrijgen op de vredige velden.
De makers van de tentoonstelling beloven dat de tentoonstelling een inkijkje geeft in het complexe geloof van de oude Egyptenaren waarin de nadruk lag op de dood en het eeuwige leven hierna. Naast de dodenboeken zullen tal van objecten en prachtige sarcofagen te zien zijn. Tevens is ook het langste dodenboek ter wereld te zien, de Greenfield Papyrus, dat maar liefst 37 meter lang is en nog nooit aan het publiek is getoond. Ook zijn de beroemde tekeningen uit de papyri van Ani en Hunefer te zien.

Ga voor meer informatie naar: Journey through the afterlife: ancient Egyptian Book of the Dead.

RMO Leiden komt met tentoonstelling over magie

Het RMO Leiden komt in oktober met een nieuwe tentoonstelling over Oudegyptische magie. Magische voorwerpen uit de eigen collectie vormen de basis van de tentoonstelling maar ook voorwerpen uit andere binnenlandse en uit buitenlandse collecties zijn te bewonderen.

Ga naar de website van het RMO om meer te weten te komen.

Magie speelde een cruciale rol in het leven van de Egyptenaren. Ze hoopten met magie het leven te kunnen beïnvloeden. Vrijwel iedereen droeg wel een amulet of bijvoorbeeld een stukje stof of papier met een magische spreuk bij zich in de hoop de dingen ten goede te kunnen keren. Maar ook in het groot, in de tempels waar de priesters over het voortbestaan van Egypte waakten en in het hiernamaals speelde magie een belangrijke rol. Ook buiten het oude Egypte was de Egyptische magie beroemd en is uiteindelijk via andere oosterse religies ook in onze wereld verzeild geraakt.

Nieuw blog over het oude Egypte

Op deze blog zijn binnenkort nieuwsberichten, berichten over mijn cursussen en andere informatie over het oude Egypte te vinden.
Elsbeth